Cypr to fascynująca wyspa o bogatej historii, zderzająca różne kultury i religie, co najlepiej odzwierciedla jej stolica – Nikozja. Jest ona unikalna na skalę światową, ponieważ jest ostatnią podzieloną stolicą na świecie. Konflikt turecko-grecki, który doprowadził do podziału wyspy, ma głęboki wpływ na jej kulturę, architekturę i religię. Cypr jest domem dla chrześcijaństwa prawosławnego i islamu, co widoczne jest zarówno w licznych kościołach, jak i meczetach, rozsianych po obu stronach linii podziału.
Historia podziału Nikozji
Cypr, leżący strategicznie na styku Europy, Azji i Afryki, od wieków był miejscem wielu inwazji i wpływów kulturowych. Wyspa znajdowała się pod panowaniem m.in. Fenicjan, Greków, Rzymian, Bizancjum, Wenecjan, Osmanów oraz Brytyjczyków, którzy kontrolowali Cypr do 1960 roku.
Po uzyskaniu niepodległości, wyspa była podzielona etnicznie na dwie grupy: Grecy cypryjscy, wyznający prawosławie, oraz Turcy cypryjscy, którzy byli muzułmanami. Konflikt między tymi grupami etnicznymi narastał przez lata, aż w 1974 roku doszło do zamachu stanu na Cyprze, który miał na celu przyłączenie wyspy do Grecji. W odpowiedzi na te wydarzenia, Turcja dokonała inwazji na północną część wyspy, co doprowadziło do jej podziału. Od tego czasu Cypr jest de facto podzielony na dwie części: Republikę Cypru (zamieszkałą przez Greków cypryjskich) oraz Turecką Republikę Cypru Północnego (nieuznawaną międzynarodowo i kontrolowaną przez Turków cypryjskich).
Linia podziału i Zielona Linia
W samym centrum Nikozji przebiega tzw. Zielona Linia, czyli strefa buforowa kontrolowana przez ONZ, która oddziela północną, turecką część miasta od południowej, greckiej. Nikozja, nazywana przez Greków Lefkosią, a przez Turków Lefkoszą, to miasto podzielone murem i drutem kolczastym, co jest bolesnym przypomnieniem trwającego od dziesięcioleci konfliktu.
Przejścia graniczne, takie jak Ledra Street, są jednym z niewielu miejsc, gdzie mieszkańcy i turyści mogą przechodzić z jednej części Nikozji do drugiej. Pomimo tego podziału, oba obszary miasta zachowały swoje bogate dziedzictwo kulturowe i religijne, w którym widoczne są zarówno wpływy chrześcijańskie, jak i muzułmańskie.
Kościoły i chrześcijaństwo na Cyprze
Większość Cypryjczyków to wyznawcy prawosławia. Na południu wyspy można znaleźć liczne imponujące cerkwie prawosławne, które są centralnym punktem życia religijnego i społecznego Greków cypryjskich.
1. Katedra Świętego Jana (Agios Ioannis)
- Zbudowana w XVII wieku, katedra w Nikozji jest jednym z najważniejszych prawosławnych kościołów na wyspie. Choć na zewnątrz wydaje się skromna, wnętrze katedry jest bogato zdobione freskami przedstawiającymi sceny z życia Chrystusa i apostołów.
2. Kościół Faneromeni
- W samym sercu Nikozji znajduje się Kościół Faneromeni, będący jednym z najważniejszych miejsc kultu na południowej stronie miasta. Świątynia jest symbolem walki o niepodległość Greków cypryjskich i była miejscem wielu historycznych wydarzeń, związanych z walką o wyzwolenie spod władzy tureckiej.
3. Klasztor Kykkos
- Chociaż znajduje się poza Nikozją, Klasztor Kykkos jest jednym z najważniejszych i najbogatszych klasztorów na Cyprze. Został założony w XI wieku i jest znany z posiadania ikony Matki Boskiej, która według tradycji została namalowana przez samego św. Łukasza. Klasztor jest celem licznych pielgrzymek, zarówno Cypryjczyków, jak i turystów.
Meczet i islam na północy
W północnej części Nikozji, kontrolowanej przez Turków cypryjskich, dominującą religią jest islam, co widoczne jest w architekturze miasta, zwłaszcza w licznych meczetach, które przetrwały do dziś. Wiele z nich pierwotnie było kościołami, przekształconymi w meczety po inwazji osmańskiej w XVI wieku.
1. Meczet Selimiye
- Jeden z najważniejszych meczetów w Nikozji, Meczet Selimiye, znajduje się w północnej części miasta. Co ciekawe, budynek ten pierwotnie był gotycką katedrą św. Zofii, zbudowaną w stylu francuskiego gotyku w XIII wieku. Po zdobyciu Nikozji przez Osmanów w 1570 roku, katedra została przekształcona w meczet, dodając charakterystyczne minarety. Meczet Selimiye to obecnie jeden z najstarszych i najbardziej imponujących budynków sakralnych w Nikozji.
2. Meczet Arab Ahmet
- Zbudowany w XVIII wieku, Meczet Arab Ahmet to kolejna ważna świątynia w północnej części Nikozji. Znajduje się w historycznej dzielnicy i jest symbolem dziedzictwa osmańskiego na wyspie.
Kultura i życie codzienne na Cyprze
Podział Cypru w 1974 roku na dwie strefy etniczne wpłynął na życie mieszkańców, jednak mimo różnic kulturowych, zarówno Grecy cypryjscy, jak i Turcy cypryjscy mają wiele wspólnego w zakresie tradycji, kuchni i stylu życia.
1. Kuchnia cypryjska
- Kuchnia Cypru to mieszanka wpływów greckich, tureckich i śródziemnomorskich. Meze, czyli zestaw małych dań, jest popularne zarówno na północy, jak i na południu. W skład meze wchodzą takie potrawy jak halloumi, souvlaki, humus, oliwki, a także mięsa i ryby z grilla.
2. Muzyka i tańce
- Na Cyprze, zarówno w części greckiej, jak i tureckiej, ważną rolę w życiu kulturalnym odgrywa muzyka i taniec. W części greckiej dominują tańce ludowe takie jak sirtaki i zeimbekiko, natomiast w części tureckiej można spotkać tradycyjną muzykę turecką i dervishe – taniec wirujących derwiszów.
3. Festiwale religijne
- Zarówno chrześcijaństwo, jak i islam mają swoje święta, które są obchodzone na wyspie. Wielkanoc i Boże Narodzenie to najważniejsze święta w południowej części Cypru, podczas gdy w północnej części obchodzone są Ramadan oraz Święto Ofiarowania (Kurban Bayramı).
